موارد منتشر شده توسط آقای حجت الاسلام حمید رضا مظاهری سیف شامل سه خصوصیت اصلی است:
· تا حدودي از الگوی یک تحقیق علمی پیروی می کند؛
· عموما در رسانه‌هاي عاميانه و تارنماهاي خبری منتشر شده است [به عنوان مثال رجوع كنيد به 1, 2-5] و نه دریک منبع و مرجع آکادمیک؛
· طرح مباحث شامل دامنه گسترده‌ای از مباحث دینی، فلسفی و عرفانی بوده و در هر یک به نوعی عرفان کیهانی را به چالش مي‌كشد.
در خصوص نگارنده این مقالات لازم به ذکر است که جناب آقای حجت الاسلام حمید رضا مظاهری سیف دارای تحصيلات خارج فقه هستند و گرايش پژوهشي اخلاق و عرفان را دنبال نموده‌اند و در وادی مباحث عرفانی نیز از ایشان چندین کتاب منتشر شده است [6-7].
هرچند مقالات منتشر شده توسط ایشان [1-2] دارای چیدمان و ساختاری مشابه یک تحقیق علمی و به ظاهر بر مبنای روش‌شناسی تحقیق است (به تعریف 1 در بند 1-2 در خصوص روش شناسی تحقیق رجوع نمایید)؛ ولي تحقيق جاري نشان مي‌دهد كه با نگاهی دقیقتر بر این مقالات درمییابیم که مطالب منتشره نه به نقد، بلكه به بيان بهتر به هجو عرفان کیهانی می‌پردازد و ایرادهای مطروحه را در قاموس پوپولیسم علمی ارائه می نماید (به تعریف 2 در بند 1-2 در خصوص پوپولیسم علمی رجوع شود). نامبرده در اکثر ادعاي خويش، گذاره‌ها و قضایای (theorems) مطرح شده را اصول علمی (axioms) پنداشته‌اند و اثبات (proof) آنها را بر همین قاموس، فراموش نموده‌اند.
متاسفانه بسیاری از متون قلمی شده توسط ایشان واجد مواردي همچون خلاءهای اثباتی، عدم راستي‌آزمايي مفروضات و ديگر ایرادها و مخاطرات اساسی یک تحقیق علمی مي‌باشد كه در بخش بعدي اين نوشتار به آن پرداخته خواهد شد.
همچنین همانطور که مشخص می‌شود، نوشته های ایشان شایستگی قرار گرفتن در سطح مطالب علمی عامه فهم را بر اساس تعریف کلاسیک علم از این گونه مطالب ندارد (رجوع شود به تعریف 3 از بند 1-2).
لازم به یادآوری است که موارد فوق در خصوص مقالات آقای مظاهری سیف، یک نظريه مطرح شده در همین تحقیق است و این نگارنده سعی بر آن دارد تا این نظر را اثبات نماید. لذا قصد بر آن است که موارد فوق موشکافانه و بی‌طرفانه نقد شود تا در وهله اول کمکی باشد برای هدایت مسیر تحقیقات ایشان به مسیر صحیح و خروج از جنجال سالاری و دوم بیداری جامعه علمی مخاطب این متون. مشخصا تاکید می‌گردد که اگر تریبون امن دیگري جز فضاي مجازي در دست این حقیر مي‌بود یقینا می‌بایست این مقاله در آنجا مطرح می‌شد ولی صد افسوس که استخوان در حلق است و جان بر کف و لبیک بر لب.
۲-۱- تعاریف اولیه
تعریف 1. روش شناسی تحقیق:
«روش شناسی تحقیق (research methodology)» مسیری است سیستماتیک (ساختاریافته) برای حل یک مساله تحقیقاتی. در روش شناسی تحقیق گامهای برداشته شده توسط یک محقق در انجام تحقیقش و همچنین منطق وی در انجام آن تحقیق را مطالعه می کنیم [8]. برای یک محقق بسیار لازم و حیاتی است که نه تنها ابزار مختلف انجام تحقیق خویش را بدانند بلکه متدولوژی (یعنی نحوه استفاده از مجموعه ای از ابزار) را هم بشناسد. در واقع یک محقق باید بداند که کدام ابزار چه کار می کند و کدام‌ها مرتبط به تحقیق وی می‌شود. در خصوص انجام تحلیل‌های کیفی (qualitative research) بخصوص در علوم اجتماعی (social science) و علوم انسانی (humanities) لازم است که گامهای اصلی و کلاسیک تحقیق کاملا مشخص شود و بر مبنای آنها کار تحقیق به جلو برده شود که عبارتند از [9-10]:
الف) اطلاع از هدف تحقیق (learning aims)
ب) برنامه ریزی و طرح بندی یک پروژه تحقیقاتی (planning a research project)
ج) مروری بر منابع (literature review)
د) شناسایی سوالات و مقاصد مشخص تحقیق (research question and purpose)
و) تعیین روش حل مساله (research design)
ز) جمع آوری داده برای حل مساله (data collection)
ح) مستند سازی داده ها (data documentation)
و) تحلیل داده ها (data analysis)
ط) نگاشتن نتایج تحلیل ها (writing)
تعریف 2. پوپولیسم علمی:
پوپولیسم از واژه لاتین populous به معنای توده مردم یا عامه گرفته شده است [11]. نظریه پوپولیسم بر آرای هربرت شیلر و بر این فرض اولیه مبتنی است که عامه مردم را افرادی ناآگاه، منفعل و ضعیف می‌پندارد [12]. منظور ما از پوپولیسم علمی در این متن عبارت است از ارائه متون کوچه بازاری با استفاده از هیاهو سالاری ولی با استفاده از ادبیات و روش يك تحقیق علمی. پوپولیسم علمی عبارت است از استفاده یک محقق از اهرم «تحقیقاتی خواندن یک فرضیه و یا یک نظریه» به منظور عوام فریبی و يا تاثير بخشي بر توده مردم.
در صحن مجامع علمی معتبر خارجی و البته گاهی داخلی، پوپولیسم علمی امری مطرود، ناپسند و غیرحرفه‌ای است. به عنوان مثال آلبرت آینشتاین به همراه بوریس پودولسکی و ناتان روزن در سال 1935 نقدي بر قواره مکانیک کوانتومی وارد نمودند. در این حین پودولسکی بدون هماهنگی با سایرین در تیم، مصاحبه ای زرد و سطح پایین با روزنامه نیویورک تایمز داشت. این مصاحبه منجر به چاپ این تیتر در در 4 مي سال 1935 شد: "آینشتاین به مکانیک کوانتومی حمله كرد" [13]. بعد از این عمل غیر علمی و البته غیر حرفه‌ای، آینشتاین همکارش پودولسکی را از همکاری با خود کنار گذاشت [14-15].
از طرفی دیگر اصحاب علم بخصوص آنهایی که رتبه های علمی بالایی دارند صاحب مقالات چاپ نشده فراوانی هستند (که تحت عنوان مقالات ناتمام (working paper) شناخته می شود). این مقالات گاهی حتی پس از مرگ آنها با فاصله چندین سال پس از نگارش اولیه چاپ شده‌اند. برای راستی آزمایی این گفتار کافی است نگاهی به مقالات ناتمام علمی (working paper) دانشمندان به روز دنیا که h-index بالایی دارند بیاندازیم (h-index شاخصی است که میزان مرجعیت یک دانشمند را بر اساس دو فاکتور تعداد مقالات چاپ شده اش در ژورنالهای نمایه دار معتبر علمی و میزان ارجاعات به وی توسط سایر دانشمندان نشان می دهد). این مهم، بیانگر وسواس شدید اهل علم و دوری از هیاهو سالاری است. زیرا دغدغه خاطر آنها ابتدا صحت علمی گفتارشان است و بعد افکار خصوصی و عمومی جامعه.
تعریف 3. متون علمی عامه فهم:
رسمی پسندیده وجود دارد که یک دانشمند در میانه (یا انتهای دوره علمی خود) یک یا چند کتاب عامه فهم و مناسب برای فهم و درک عموم به رشته تحریر در می‌آورد. این گونه تقریرات در بردارنده یک نوع بیان ساده و بدور از مسائل حرفه ای رشته مربوطه است.
البته امر انتشار متون علمی برای جامعه غیر علمی میتواند از طریق رسانه‌های مختلف نوشتاری (چون روزنامه ها و مجلات) و یا رسانه های صوتی و تصویری انجام پذیرد هرچند این مورد اغلب توسط دانشمند مذکور انجام نمی‌شود. همچنین خلط مباحث علمی با عامی پسند در اینگونه موارد روا نیست و ساختار علمی در محیط علمی مطرح می شود و ساختار عامی در محیط عامی.
از همه مهمتر، با فرض آنکه یک فرضیه علمی به صورت قطعی و تئوریتیک اثبات شده باشد و شکی بر حقانیت و صحت آن نباشد، تا زمانی که شرح نظرات موافق و مخالف، تفسیرها و یا احتمالا تذکرات خاص (special notes) در خصوص آن کسب نگردد انتشار آن تحت قالب متون علمی عامه فهم صحیح نیست. لازم به یادآوری است که ترویج اولیه دستاوردهای علمی عموما از طریق به بحث کشاندن آن در کنفرانسها، سمینارها و سمپوزیومهای علمی معتبر انجام می‌پذیرد و بعضا هم دیده شده است که دانشمندان مختلف از ارسال ایده کلیدی و دستاورد علمی خود در ابتدای امر به ژورنال های علمی و قرار دادن آن در فرآیند وقت‌گير داوری علمی (peer review process) در ژورنالهای معتبر علمی پرهیز می نمایند؛ بلکه با طرح آن در کنفرانسها، سمینارها و سمپوزیومهای علمی، نقات قوت و ضعف آن را در یک نقد تخصصي و منصفانه بهتر می‌شناسند و نظریات دانشمندان هم رده خویش را درباره ایده (اثبات شده) خویش جویا می شوند تا مبادا امری مهم را از قلم انداخته و یا خبطی مشهود را مرتکب شده باشند.
۲- کیفیت سنجی علمی موارد مطرح شده عليه عرفان كيهاني
۱-۲- دلیل تحلیل علمی یادداشت‌های فرد نامبرده
شاید اگر مقالاتی با ادعای داشتن بستری علمی، اندیشه ورزانه و تحقیقاتی علیه عرفان کیهانی منتشر نمی‌شد و سیل حمله‌ها و هجو ها تنها در دایره سیاه نوشت های کوچه بازاری در رسانه های زرد ادامه می‌یافت، این نگارنده نیز به پاسخگویی علمي به آنها نمی‌پرداخت و از ورود به بازي كودكانه اكاذيب و افتراها پرهيز مي‌نمود و يا حداقل به خود زحمت تحقيق نداده و با زباني و بياني لايق ايشان به پاسخ‌گويي مي‌پرداخت.
چون كه با كودك سر و كارت فتاد پس زبان كودكي بايد گشاد
ولی شائبه علمی بودن موارد مندرج علیه عرفان حلقه دو رسالت را بر این حقیر لازم الاجرا داشت:
· رسالت علمی: شناساندن چارچوب‌های یک تحقیق علمی در حوزه علوم اجتماعی و انسانی به محققان جوان اولین وظیفه ای بود که بر دوش سنگینی می‌نمود. از عمق وجود می‌ترسیدم با تحقیقاتی خواندن نوشته های آقای مظاهری سیف [به عنوان مثال مرجع 1] ، این شبهه فراهم آید که چارچوب یک تحقیق علمی این است و جز این نیست و لذا ببینيم آنروز را که اثبات شود ابر بر زمین است و سنگ در آسمان. در واقع قصد و مقصود فراهم آوردن یک تذکر بر محققان بی غرض و نویسندگان بی مرض در تحقیقات خویش است که آیین پژوهش و روش تحقیق، روشی مبنتی بر دوری از 1) غرض ورزی 2) سلایق شخصی 4) متابعت و اطاعت 5) لجاجت و عناد است؛ و در مقابل، یک تحقیق علمی بایستی واجد مواردي همچون 1) الگو و سلسله مراتب یک تحقیق علمی 2) بی‌طرفی و نقد صادقانه 3) مشاهدات مستدل 4) راستی آزمایی آزمایشات و قضایا با ابعاد نمونه کافی باشد.
· رسالت معنوی: هجو نویسی بر عرفانی اسلامی- ایرانی، چون عرفان کیهانی، که امكان درك دشوار ترين حقايق را در عامه فهم ترین بيان‌ها فراهم آورده است، دردناک می‌نمود. از نظر این نگارنده عرفان کیهانی موقعیت و امتیاز بزرگی است که در این زمانه در اختیار قرار گرفته است تا آدمي بتواند بسیاری از ابهامات خود را در خصوص هدف از زندگی، حیات بعدی و چیستی و چراییِ بودنِ انسان در این دنیا پاسخ گوید. قدر این نعمت را کسی درک می‌کند که برای یک و تنها یک سوال بی‌پاسخ مانده در زندگی خویش، که «هدف از آفرینش انسان چیست و خدا کیست»، رنج‌ها می‌کشد و سر به بیابیان‌ها می گذارد ولی همچنان خود را در وادی حسرت و غفلت مي‌بيند نه كساني كه گمان مي‌كنند پاسخ هر پرسشي را در انبان آموخته‌ها و آموزه‌هاي كم رمق خود گرد آورده‌اند.
آنان كه محيط فضل و آداب شدند در جمع كمال شمع اصحاب شدند
ره زين شب تاريك نبردند برون گفتند فسانه‌اي و در خواب شدند
دو موضوع فوق الذکر از جمله دلایل اصلی نقد علمی بودن انگاشته‌هايي از نوع نگاشته‌هاي آقای مظاهری سیف است. از طرفی دیگر تاکید اين گونه افراد بر علمی و تحقیقاتی بودن نوشته‌های خویش، هدف از نگارش این مقاله را پر رنگ تر می‌نماید. به عنوان نمونه هایی از این ادعاها مي‌توان به موارد زير اشاره نمود [1]:
«...موضوع خطير درمان با اسرار پيچيده عرفان، کار انديشه‌ورزي و تحقيق را دشوار مي‌سازد و براي کساني که شتاب‌زده در انتظار نتيجه هستند، زمينه‌ساز سست گرفتن رشته خرد و تحقيق مي‌شود...»
«...امیدوارم این تحقیق و پرسشهای حاصل از آن یا پاسخ های منطقی و مودبانه ای را در پی داشته باشد و یا...»
«تحقيقات نشان مي دهد كه اين ابهامات نه در آثار منتشر شده از سوي مركزيت اين گروه پاسخ داده مي شود و نه ...»
«براي تعيين قلمرو تحقيق مطالب ارائه شده از سوي مركزيت عرفان حلقه را به سه بخش تقسيم ميكنيم...»
در ادامه به ذكر برخي از ايرادات شناخته شده در روش استدلال و نگارش آقاي مظاهري سيف پرداخته خواهد و در قسمت‌هاي بعدي اين نوشتار مصاديق متعددي از اين موارد ارائه خواهد گرديد.
(پایات پست اول، ادامه مقاله در پست دوم)
مراجع
1. مظاهری-سیف, ح.ر., رمزگشایی از حلقه. 1389: روزنامه همشهری کتاب همشهری در.
2. مظاهری-سیف, ح.ر., عرفان حلقه تهديدي جدي براي بهداشت معنوي جامعه. وب سایت رسمی حجت الاسلام حمید رضا مظاهری سیف, آخرین دسترسی اول بهمن 1389.
3. مظاهری-سیف, ح.ر., عرفان موسوم به حلقه يك انديشه يهودي است. پايگاه اطلاع رساني عمليات رواني و جنگ نرم, آخرین دسترسی اول بهمن 1389.
4. مظاهری-سیف, ح.ر., ظهور و اهداف شكل گيري عرفان‌هاي نوظهور پايگاه اطلاع رساني روزنامه قدس آخرین دسترسی مردادماه 1389.
5. مظاهری-سیف, ح.ر., عرفان موسوم به حلقه يك انديشه يهودي است. وبسايت خبري-تحليلي مشرق نيوز تاريخ انتشار: ۱۳۸۹/۸/۹
6. مظاهری-سیف, ح.ر., جریان شناسی انتقادی عرفان های نوظهور. 1387: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
7. مظاهری-سیف, ح.ر., سياست در دامان عرفان. 1388: انتشار بوستان کتاب.
8. Kumar, R., Research methodology: APH Publishing Corporation, New Delhi.
9. Flick, U., An introduction to qualitative research. 2009: Sage Publications Ltd.
10. Boeije, H.R., Analysis in qualitative research. 2009: Sage Publications Ltd.
11. in Merriam-Webster's 11th Collegiate Dictionary. 2010, Merriam-Webster incorporation.
12. Britannica, E., The new encyclopaedia Britannica, Volume 6. 1998: Encyclopaedia Britannica.
13. EINSTEIN ATTACKS QUANTUM THEORY; Scientist and Two Colleagues Find It Is Not 'Complete' Even Though 'Correct.', in New York Times. May 04, 1935.
14. Goldsmith, D. and M. Bartusiak, E= Einstein: His Life, His Thought, and His Influence on Our Culture. 2008: Sterling Pub Co Inc.
15. Pais, A., Subtle is the Lord: The science and the life of Albert Einstein. 2005: Oxford University Press, USA 
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر